شیوع بیش فعالی ADHD رو به افزایش است اما والدین از کاربرد داروهای روانپزشکی برای کودکان خود هراس خاصی دارند. چه بسا دارو درمانی تنها اثر مقطعی داشته باشد. لذا کار بر روی درمان های روانشناختی و غیر دارویی ضروری به نظر می رسد. بازی درمانی یکی از روش های درمانی بسیار موثری برای این کودکان است.(ذهن برتر)
یک از مشکلات مطرح در حوزه روانشناسی کودک بیش فعالی است. کودک مبتلا به بیش‌فعالی از توجه به جزئیات ناتوان است و در تمرکز هنگام فعالیت و بازی مشکل دارد. همچنین هنگام صحبت مستقیم با او، به نظر می‌رسد که گوش نمی‌دهد و اغلب قادر به پیگیری دستورات یا اتمام کارها نیست و اغلب وسایل خود را گم می کند (وسایل مدرسه و اسباب بازی) و فراموشکار است. کاردرمانی برای کودکی با این مشکلات شامل مواردی از جمله انواع بازی‌های هدفمند و سیستم‌های مبتنی بر پاداش و محرومیت است.
خصوصيات كودكان بيش فعال
1. دائما به اين طرف و آن طرف می دود و از اشيا بالا می رود.
2. نمی تواند آرام در يك جا بنشيند و مدام می جنبد.
3. نمی تواند بر تكاليف مدرسه و يا ساير كارها برای مدت طولانی تمركز كند.
4. غالبا دست به كارهای خطرناك می زند بدون اينكه عواقب آن را در نظر بگيرد ،مثل دست زدن به بخاري وسوختن، پريدن به وسط خيابان و يا بالا رفتن از نرده ها.
5. اغلب پيش از اتمام سوال، جواب از دهانش بيرون می پرد.
6. اغلب به سختی تحمل انتظار را دارد.
7. وسط حرف ديگران می پرد.
8. حرف شنوی كمی دارند. به اصطلاح نافرمان هستند.
9. مرتب از جای خود بلند می شود و در كلاس راه می رود يا بدون اجازه صحبت می كند.
10. حين درس به سخنان معلم گوش نكرده به كار ديگری می پردازد.
11. علائم عدم دقت و تمركز حواس را نشان می دهد.
12. اغلب قادر نيست كاری را كه شروع كرده تمام كند.
13. غالبا به نظر می آيد به مطالب درسی گوش نمی كند.
14. اختلال حافظه و تفكر در يادگيری از خود نشان می دهد.
15. غالبا قبل از تفكر اقدام به عمل می كند.
16. دائما از فعاليتی به فعاليت ديگری می پردازد.
17. غالبا در كلاس، ديگران را باصدای بلند صدا می زند و با آن ها حرف می زند.
18. در سازمان دادن به كارها با مشكل رو به رو است.
19. در بازی ها و فعاليت های گروهی نمی تواند منتظر نوبت باشد.
20. به نظارت فراوان در كارها نياز دارد .
21. در خلال خواب دائم در تقلا و تكان خوردن است.
22. اغلب وسايل لازم برای انجام تكاليف مدرسه و يا فعاليت های داخل خانه را گم می كند مثل مداد، كتاب.
23. دچار عقب ماندگی ذهنی يا مشكلات عاطفی نيست.
24. معمولا از نظر ظاهر و لباس كثيف و ژوليده بوده ولباس های خود را پاره می كند.
25. اعتماد به نفس آنها پايين است چون دائما از طرف اطرافيان طرد می شوند.
26. اضطراب به دليل حواس پرتی در بيش فعال ها زياد است.
27. بيش فعالی زمينه ارثی دارد .
28. سازگاری آنها خوب است چون احساس خطر مي كنند.
29. افراد بيش فعال ترسو هستند.
30. %۹۰ افراد بيش فعال مادرانی افسرده دارند و احساس گناه مي كنند.
انواع بازی‌ها
بازی نقطه‌چین (نقاشی‌های نقطه چین با اعداد)
به کودک بگویید کف دست غیر غالبش را روی کاغذ بگذارد، انگشتانش را باز کند و دور انگشتان و کف دست را با مداد خط بکشد (با دست غالب)، سپس اعداد 1 تا 15 را به صورت پراکنده و نامرتب در شکل ایجاد شده بنویسید. از کودک بخواهد اعداد را به ترتیب از 1 تا 15 پیدا کرده و دور آن خط بکشد. این بازی به منظور بهبود توجه انتخابی کودک کمک‌کننده است.
بازی ماز: در بازی ماز، کودک باید تصاویری را که به صورت راه‌های پرپیچ و خم کشیده شده‌اند، از یک نقطه شروع و به نقطه پایان برساند. از تصاویر جذاب و معنادار استفاده کنید. (مثلا جوجه را به لانه‌اش برساند) کودک برای راحت‌تر شدن کارش، ابتدا به کمک چشم تصاویر را نگاه کرده و مسیر را دنبال می‌کند. در این بازی، علاوه بر افزایش توجه و تمرکز، کودک یاد می‌گیرد اگر کاری را شروع کرد باید تلاش کند تا آن را به پایان برساند. در این بازی سیناپس‌ها و راه‌های مغزی کودک تقویت شده و قدرت تفکر و تحمل کودک برای رسیدن به نتیجه و راه‌حل بالا می‌رود.
پیدا کردن تفاوت‌های دو شکل به ظاهر مشابه:
در این بازی دو نقاشی که به ظاهر کاملا شبیه هم هستند ولی عمدا چند اختلاف باهم دارند، در کنار هم قرار داده می‌شوند. از کودک بخواهید اختلافات را در تصاویر علامت بزند. با پیدا کردن هر اختلاف او را به ادامه کار تشویق کنید.
بازی درمانی و بیش فعالی
کودک پیش فعال، معمولا یک بازی یا یک فعالیت را تا آخر به سرانجام نمی رساند و در نیمه راه رها می کند اما به هر حال کودکان در سن مدرسه، برای یادگیری درس های خود و انجام تکالیف شان، نیازمند حدی از توجه و تمرکز هستند و اگر کودک نتواند توجه و تمرکز خود را کنترل کند، در یادگیری و انجام تکالیف خواندن، نوشتن و ریاضی دچار مشکل می شود.
بدترین تنبیه برای کودک بیش فعال، این است که از او بخواهید کاری انجام دهد که نیاز به توجه و تمرکز داشته باشد؛ مثلا به او بگویید بیا با هم این مسئله ریاضی را حل کنیم. در این حالت معمولا کودک حاضر است هر کار دیگری بکند، به غیر از تمرکز روی آن مسئله ریاضی. در موارد بسیار شدید باید ضمن بازی درمانی از دارو درمانی نیز استفاده کرد.
روش اجرای بازی درمانی برای کودکان ADHD
1. بازی ها و فعالیت هایی که با هدف یکپارچه سازی حسی و همچنین تعدیل پر حرکتی صورت می پذیرد که شامل ۱۰ فعالیت جداگانه است.
2. بازی ها و فعالیت هایی جهت افزایش تحمل شامل ۳ فعالیت می باشد.
3. بازی ها و فعالیت هایی جهت افزایش خود کنترلی شامل ۴ فعالیت.
4. بازی و فعالیت جهت افزایش توجه و تمرکز شامل۳ فعالیت.
بازی هایی مانند پازل، راه رفتن بر روی تخته‌های تعادلی، مسدود کردن نخود و لوبیا و تشکیل خانه، نقاشی و فعالیت‌های بدنی را در درمان اختلال بیش فعالی و فقدان توجه می توانند موثر باشند.
بازی‌هایی مانند پازل موجب تمرکز مبتلایان به این اختلال می‌شود، بنابراین استفاده از پازل‌ها می‌تواند مشکل عدم یادگیری در این کودکان را که بخشی از آن به عدم تمرکز مربوط شود برطرف کند.
استفاده از مداد رنگی و نقاشی، راه دیگری برای درمان اختلال بیش فعالی و فقدان توجه است. باید از بازی‌ها و شیوه‌های کم خطر در درمان کودکان بیش فعال استفاده کرد چرا که آنها دچار نقص توجه هستند و بازی‌هایی که نیاز به توجه دارند را نمی‌توانند انجام دهند.
همچنین می‌توان برای بالا بردن تمرکز و دقت این کودکان یک صفحه حاوی مطلبی ورزشی به کودک بدهیم و از او بخواهیم تا دور تمام کلمات «توپ» خط بکشد.
